Categorie:Psychologisch drama: verschil tussen versies

Psychologisch drama is een overkoepelend genre waarin de psychologische ontwikkeling van personages centraal staat en inzicht wordt gegeven in individuele conflictsituaties. Hoogleraar Sonja de Leeuw veronderstelt dat “[televisie]drama waarschijnlijk de meest ideale vorm is om mensen te laten zien en te voelen wat het betekent mens te zijn, inzicht te geven in hoe mensen zich tot elkaar verhouden en welke psychologische processen daarbij aan de orde zijn.”Dit geldt in het bijzonder voor psychologisch drama, waarin familie- en relatieperikelen meestal de rode draad vormen.

Zoals de naam al doet vermoeden, draait psychologisch drama meer om een karaktergedreven dan om een plotgedreven verhaal. Narratieve structuren zijn gefocust op intermenselijke relaties, dus we zien veel dramatische actie en communicatie tussen personages. Familie- en relatiedrama drijft op onuitgesproken meningsverschillen totdat een confrontatie onvermijdelijk is. Innerlijke conflicten en daarmee samenhangende problemen liggen aan de basis van het plot. Wat dat betreft heeft deze vorm van drama enige raakvlakken met het soapgenre.

Kenmerkend voor familie- en relatiedrama is de vaak ingetogen acteerstijl. Natuurlijke gebaren zorgen ervoor dat zelfs extreme gevoelens van personages geloofwaardig worden overgebracht. Personages hebben diepgang, zijn dynamisch, en minder stereotiep dan in bijvoorbeeld soaps. Onderlinge spanningen en onderhuidse verlangens worden verbeeld door subtiele dialogen waarin niet alles expliciet wordt uitgesproken. Een minder genuanceerde vorm van emotionele expressie is overigens terug te vinden in melodrama.

Net als in de literatuur komt het vaak voor dat het verhaal vanuit het perspectief van een individu wordt verteld. Televisie is bij uitstek geschikt om innerlijke processen en de consequenties daarvan weer te geven. Subjectieve cameravoering (point-of-view) of een voice-over die de gedachten van een personage weergeeft zijn voorbeelden van artistieke ingrepen die de emotionele lading versterken. Daarmee wordt eveneens het identificatieproces van de kijker gestuurd en diens betrokkenheid vergroot. Bij het uitbeelden van emoties speelt ook muziek een essentiële rol. Muziek kan de gemoedstoestand van de kijker op bijna manipulatieve wijze bespelen.

Psychologisch drama speelt met de beleving van de kijker door vaak onvoorziene wendingen, of in de narratie of in de ontwikkeling van personages. Montage kan de spanning in beklemmende situaties opvoeren en de onderlinge verhoudingen op scherp zetten. Zeker bij een thriller als Vuurzee is dit terug te zien, waar een combinatie van spanningsstructuren (bijvoorbeeld suspense) de verwachtingen van de kijker op de proef stelt. Geheimen worden langzamerhand ontrafeld en conflictsituaties komen pas aan het einde van een serie tot een climax.

Auteursdrama

Een persoonlijke insteek van de regisseur geeft het dramagenre een ander soort dimensie. Dit wordt ook wel auteursdrama genoemd, een artistieke vorm van (psychologisch) drama die toegankelijk is voor een breed publiek. Auteursdrama houdt in dat de televisiemaker zijn of haar individuele stempel drukt op een productie, al dan niet van politieke aard, en in die zin als auteur optreedt. De NPS, VARA en VPRO produceren vaak dergelijke series: Stellenbosch en Waltz zijn hier een mooie voorbeelden van. Zo wordt in een Volkskrant-artikel beschreven dat “Waltz het handschrift van scenarist Alberdingk Thijm draagt. Hij vindt zichzelf een auteur die vanuit thema’s werkt en door een combinatie van de geschetste situatie, karakters en een minimum aan tekst alles duidelijk maakt.” Auteursdrama biedt dus ruimte voor een alternatief dan wel kritisch discours waarin maatschappelijke thema’s vanuit persoonlijk standpunt worden belicht.