Dick Verkijk
| Naam | Dick Verkijk |
| Geboren | Den Haag, 4 juli 1929 |
| Functies | verslaggever, documentairemaker |
| Bekend van | Achter het nieuws, Het eeuwige leven, Operatie Barbarossa |
| Periode actief | 1952 - 1995 |
| Werkt samen met | Gabri de Wagt, Kees Buurman, Roelof Kiers, Jan Blokker |
| Trivia | Trivia |
| Media |  |
| Externe info | Uitzending over Poolse staking 1980 |
Dick Verkijk in de media Oeuvre van Dick Verkijk | |
Journalist Dick Verkijk werkt jarenlang als radioverslaggever, correspondent en documentairemaker voor de NOS, VARA en VPRO. Hij is de eerste Nederlander die radio- en televisiereportages vanuit het Oostblok maakt.
De oprechte Haarlemmer
Dick Verkijk groeit op in Haarlem in een rood nest. Als kind maakt hij de bezetting tijdens de Tweede Wereldoorlog mee en daar wordt de kiem gelegd voor zijn journalistieke loopbaan. Met een vriendje maakt hij de krant De Oprechte Haarlemmer met nieuwsberichten die ze oppikken van de BBC radio. Na de oorlog studeert Verkijk politieke en sociale wetenschappen aan de Gemeentelijke Universiteit van Amsterdam, maar maakt deze studie niet af. Bij de krant Het Vrije Volk werkt hij zich op tot Bloemendaals correspondent. Later werkt hij voor het Haarlems Dagblad en De Bloemendaalse Post. Hij is betrokken bij de JARO (Jeugd Amateurs Radio Omroep, de voorloper van Minjon), opgericht door Herman Stok en Kees van Maasdam. Verkijk maakt zijn radiodebuut bij het VARA-programma Om en nabij de twintig van Gabri de Wagt. In 1952 gaat hij in vaste dienst werken voor Vrij Nederland, waar hij onder de titel 'Afgeluisterd' kritieken over radioprogramma’s schrijft. Na een sanering raakt hij zijn baan kwijt en gaat hij als freelancer aan de slag bij United Press International (1953-1960), de Regionale Dagblad Pers (van 1960-1964, als radio- en televisiemedewerker en Oost-Europa specialist) en VPRO radio.
Oost-Europa
Zijn fascinatie voor De Tweede Wereldoorlog is bepalend voor zijn journalistieke aanpak. Zijn doel is iedereen te overtuigen van de noodzaak dictatoriale regimes omver te werpen. In 1958 reist hij voor het eerst naar Oost-Europa. Vanaf dan is hij de eerste Nederlander die radioreportages vanuit het Oostblok maakt. Hij reist ongeveer drie keer per jaar naar Oost-Europa om nieuwsitems te maken. Later is hij ook de eerste Nederlander die televisiereportages vanuit dit gebied maakt. Hij doet dat als freelancer voor de actualiteitenrubriek Achter het nieuws. In 1963 verzorgt hij een drietal items over Tsjecho-Slowakije.
Operatie Barbarossa
Verkijk maakt voor de VPRO een aantal langere documentaires waaronder Operatie Barbarossa in 1966. Deze documentaire over de Duitse inval in Rusland baart veel opzien. Voor het eerst worden de Russische en Duitse betrokkenen openlijk geïnterviewd. Verkijk is de eerste westerse journalist die beelden uit het Moskouse Staatsfilmarchief mag gebruiken. Als tegenprestatie mag de Russische ambassade in Nederland de film voor uitzending zien, zonder de mogelijkheid om wijzigingen in de film aan te laten brengen. De documentaire wordt zelfs aan de BBC verkocht - toen (en ook nu nog) een unicum voor een Nederlandse historische productie.
Auschwitz-comité
In de reportage Auschwitz en het Auschwitz-Comité (Speciale berichtgeving, VPRO) uit 1968 beschuldigde hij het Nederlands Auschwitz-Comité van het misbruiken van Auschwitz voor communistische propaganda. De documentaire leidt tot een dramatische daling van de inkomsten voor het comité. Later verbreekt het comité de banden met de moederorganisatie in Warschau.
Arrestatie
In Praag wordt Verkijk in 1970 gearresteerd en een week vastgezet. Uiteindelijk wordt hij het land uitgezet en komt hij op een KGB-lijst te staan, wat hem tot persona non grata in het Oostblok maakt. In datzelfde jaar vertrekt hij ook bij de VPRO, de omroep die hem de kans gaf om langere documentaires te maken. Hij botst met nieuwe beleidsmakers (onder wie Jan Blokker) die een meer genuanceerde journalistieke visie voor ogen hebben. Na zijn vertrek bij de VPRO richt hij zich op schrijven van het lijvige boek Radio Hilversum 1940-1945. De omroep in de oorlog.
Joegoslavië
In 1984 vestigt Verkijk zich in Joegoslavië. Gorbatsjov komt in Rusland aan de macht en Verkijk wordt van de KGB-lijst gehaald. In Joegoslavië maakt het communisme plaats voor nationalisme en het land wordt meegesleept in de meest bloedige Europese oorlog sinds de Tweede Wereldoorlog. Verkijk zit op de eerste rang om verslag te doen en wederom talloze misstanden aan te tonen. Het einde van zijn carrière is zijn uitwijzing uit Klein-Joegoslavië in 1994. Reden hiervoor is de bewerkte versie die de Servische televisie uitzendt van een KRO-programma waarin hij pleit voor interventie in Bosnië. Ook het feit dat hij als vertaler fungeert in een uitzending tussen Radio Rijnmond en de als kritisch bekend staande vrije zender B 92 (uit Belgrado) wordt hem aangerekend.
Memoires
Na zijn journalistieke loopbaan bij radio en televisie blijft hij boeken schrijven. Hij vertrekt naar de Verenigde Staten waar hij zich vestigt in Sandy, Utah. In zijn boek Van Pantservuist tot pantservest: Zestig jaar (on)journalistieke ervaringen verwoordt Verkijk zijn memoires, van de Tweede Wereldoorlog tot het einde van het communisme in Oost-Europa. In zijn memoires moeten de omroepbonzen het ontgelden. In de vier jaar die Verkijk in oorlogsgebied in Kroatië en Bosnië werkt, soms met gevaar voor eigen leven, ontvangt hij slechts één teken van leven van zijn chef in Hilversum. Dit gebeurt in de vorm van een kwade brief over een niet juist ingevuld declaratieformulier.
Collectie Dick Verkijk
Deze biografie is gebaseerd op een artikel van Marcel Westhoff, die in 1997 een inventarisatie van het oeuvre van Dick Verkijk heeft gemaakt. In 1996 zijn de films (mét restmateriaal) en geluidsopnamen van Verkijk overgedragen aan de Stichting Film en Wetenschap. Deze stichting is opgegaan in het huidige Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid. Hier is de collectie en de inventarisatie van Westhoff raadpleegbaar.
Publicaties
Radio Hilversum, 1940-1945. De omroep in de oorlog (1974)
Van Pantservuist tot pantservest. Zestig jaar (on)journalistieke ervaringen (1997)
Schuld en boete, met Martin van den Heuvel (1998)
Die slappe Nederlanders, of viel het toch wel mee in 1940-1945? (2001)
Harry Mulisch fel anti-nazi. Maar sinds wanneer? (2006)
From Bazooka To Bosnia (2007)
Bertje was zo'n lief jongetje (2007)
