Zendtijd voor politieke partijen

Periode	1959- heden
Beschikbaar in archief	Beeld en Geluid
Genre	Informatief, Politiek programma
Decennia	1950-1959, 1960-1969, 1970-1979, 1980-1989, 1990-1999, 2000-2009, 2010-2019
Medium	televisie

Beschrijving

Uitzendingen waarin politieke partijen onbeperkt voor eigen parochie preken. In 1959 is de eerste aflevering te zien. In de weken voorafgaand aan de verkiezingen van dat jaar mogen partijen zelf een uitzending verzorgen. Vanaf 1962 vullen de partijen wekelijks om de beurt tien minuten zendtijd. In 2008 is 35 uur aan radio en achtenhalf uur televisie zendtijd besteed aan de zendtijd voor politieke partijen.

De omroepen zijn in de jaren vijftig nauw verbonden met hun zuil en de daarbij behorende politieke partijen. Om de propagandistische inhoud van de reguliere programma's aan banden te leggen, besluit de overheid om de politieke partijen zelf zendtijd te geven. Met als resultaat uitzendingen waarin de eigen partij de hemel in wordt geprezen.

De CPN krijgt aanvankelijk geen zendtijd. De regering vindt dat deze partij zich in 1948 buiten de democratische orde heeft geplaatst door de staatsgreep in Praag goed te keuren. Dit verbod wordt in 1965 opgeheven.

De kijkcijfers en waardering zijn niet bijzonder hoog. Behalve als de kijkers blijven hangen tijdens sportwedstrijden, dan kunnen er wel anderhalf tot twee miljoen mensen een uitzending voor politieke partijen zien. Met de pieken tijdens de sportuitzendingen erbij is het kijkgemiddelde in 2008 ongeveer 175.000 per uitzending.

Achtergrondinformatie

De tijdsduur is door de jaren heen wel veranderd. In de jaren’60 kan het nog zo’n 10 minuten zijn. In het huidige omroepbestel zijn de spotjes rond de drie minuten.

De verdeling van zendtijd gebeurt bij het commissariaat voor de media, waar met bingoballen de volgorde van de uitzending van partijen bepaald wordt. De kijkcijfers zijn beperkt, over het algemeen enkele tienduizenden. Uitzondering is als een uitzending gepland is tijdens een sportuitzending.

In 2006 maakt NPO Geschiedenis een dossier over de Zendtijd voor politieke partijen. Hierin blikt Max van Weezel terug op de inhoud van de spots. Zo signaleert hij dat D’66 de eerste partij is die een reclamebureau in de arm neemt voor kleine journalistieke reportages waarin Hans van Mierlo gelanceerd wordt.

Jan Simons schrijft in 1998 het boek Zwevende kijkers en zappende kiezers over de politieke beeldvorming op televisie. Hij stelt dat de KVP lange tijd de meest visueel ingestelde partij is.

De aanpak van partijen verschilt in de loop der tijd. De meeste politieke partijen reserveren een beperkt budget voor de zendtijd en maken veel gebruik van vriendendiensten. Zo hebben filmmakers als Theo van Gogh en Eddy Terstall zich op de voorgrond ingezet voor de PvdA en muzikant Bob Fosko voor de SP.

De waardering van de Zendtijd voor politieke partijen is niet bijzonder hoog, tenzij vanuit een bepaalde amusementswaarde. Zo schrijft Aaf Brandt Cortius in haar column in NRC next op 13 mei 2009 dat het haar favoriete televisieprogramma is. ‘Ze dienen zich altijd onverwacht aan, ze zijn voorbij voor je het weet, en het leukste is: ze zijn zo amateuristisch, met zelfgeknutselde graphics en politici die met houten tred, al orerend op de camera aflopen.'

Het effect ervan op de kiezer is niet duidelijk. Over het algemeen zijn er maar enkele reacties, en dan meestal als er een fout in de uitzending zit. ‘Als je een fout maakt, merk je dat er toch wel wordt gekeken. We hadden het in ons spotje over president Bush, terwijl Obama al was gekozen. Toen hebben zo’n vijfentwintig mensen naar het partijbureau gebeld of gemaild. Dat is toch aardig wat.’ Zegt D66 woordvoerster Fleur Gräper in de VPRO gids van 2 mei 2009.

Toch levert de zendtijd nauwelijks nieuwe leden op en is het belangrijker voor politici te verschijnen in programma’s als Pauw & Witteman en De wereld draait door.