Eurovisie Songfestival

Periode	1956- heden
Beschikbaar in archief	Beeld en Geluid
Genre	Muziekprogramma
Decennia	1950-1959, 1960-1969, 1970-1979,1980-1989, 1990-1999, 2000-2009, 2010-2019, 2020-2029
Medium	radio en televisie
Gallery	Gallery

Beschrijving

Muziekcompetitie waaraan landen deelnemen die lid zijn van de European Broadcasting Union (EBU). In 1956 start het festival in Zwitserland onder de naam The Eurovision Grand Prix. Er zijn zeven deelnemers. Vervolgens wordt de show jaarlijks gepresenteerd vanuit het land dat het jaar ervoor heeft gewonnen.

Hoewel de eerste festivals worden gefilmd worden ze voornamelijk via de radio beluisterd. Per jaar neemt het aantal kijkers (televisiebezitters) toe. Sinds 1968 wordt het festival in kleur uitgezonden. Elk land brengt één nummer van maximaal 3 minuten. Het mag geen cover zijn. Tussen 1956 en 1973 en van 1977 tot 1998 wordt er in de eigen taal gezongen. In 1999 wordt de taalkeuze vrijgelaten en wordt er geen gebruik meer gemaakt van het orkest. De muziek staat op band. Alle Nederlandse inzendingen zijn sinds 1999 dan ook in het Engels geweest. In 2010 wordt voor het eerst in 12 jaar een Nederlandstalige bijdrage gestuurd.

Nederland doet vanaf het begin mee aan het Eurovisie Songfestival en selecteert de kandidaat jarenlang via het Nationaal Songfestival. In 1985 en 1991 vindt het festival echter plaats op 4 mei en wordt door de NOS besloten niet mee te doen in verband met Dodenherdenking. In 1995 en 2002 mag Nederland niet meedoen wegens de slechte resultaten in de jaren ervoor. De uitzending van het songfestival van 2000 wordt in Nederland door de NOS halverwege afgebroken in verband met de vuurwerkramp in Enschede. De NOS heeft het programma in een later stadium opnieuw uitgezonden. Door het huidige systeem (halve finales) kan ieder actief lid van de EBU jaarlijks mee doen (wat overigens niet betekent dat er automatisch een finaleplaats in zit).

In de geschiedenis van het Eurovisie Songfestival (van 1956 tot heden) heeft Nederland 5 keer het festival gewonnen, in 1957 (Corry Brokken), 1959 (Teddy Scholten), 1969 (Lenny Kuhr), 1975 (Teach-In) en 2019 (Duncan Laurence). Grootste winnaar aller tijden is tot op heden Ierland met 7 overwinningen waarvan de laatste in 1996. Zweden 6 keer. Het Verenigd Koninkrijk en Luxemburg hebben ieder 5 keer het festival gewonnen.

Tot en met 2009 worden uitzendingen en inzendingen voor Nederland verzorgd door de NOS en voorloper NTS. In 1986 zendt Veronica het festival eenmalig uit (nog wel verzorgd door de NOS). Vanaf 2010 neemt de TROS (later AVROTROS) de organisatie op zich.

Sinds 2003 bestaat ook een versie voor kinderen: het Junior Eurovisie Songfestival.

Het songfestival in Nederland

Nederland is 5 keer de organisator van het songfestival:

• 1958: dankzij de overwinning van Corry Brokken kwam het festival naar de AVRO-studio's in Hilversum.
• 1970: dankzij de overwinning van Lenny Kuhr werd door middel van loting bepaald dat Nederland het festival mocht organiseren. Spanje, Frankrijk en het Verenigd Koninkrijk waren ook kandidaten omdat zij allen het festival van 1969 hadden gewonnen. Het vond plaats in het RAI congrescentrum in Amsterdam.
• 1976: dankzij de overwinning van Teach-In een jaar eerder, Corry Brokken presenteerde het festival in het Congresgebouw in Den Haag.
• 1980: Israël had in 1978 het festival gewonnen en mocht het daardoor in 1979 organiseren, in 1979 wonnen ze opnieuw waardoor er geen budget was voor een tweede organisatie achter elkaar. Het plaatsvinden van een Joodse feestdag kan mogelijk ook een rol hebben gespeeld in het besluit, Nederland trad op als vervanger. Het festival vond opnieuw plaats in het Congresgebouw in Den Haag.
• 2021: dankzij de overwinning van Duncan Laurence met het lied 'Arcade' in Tel Aviv mag Nederland voor het eerst in 44 jaar weer een Eurovisie Songfestival organiseren. Het festival zou in mei 2020 plaatsvinden in Ahoy Rotterdam. Door de wereldwijde coronacrisis gaat het feest echter niet door. Het is voor het eerst in de geschiedenis van het evenement dat het festival moet worden afgeblazen. Wel organiseert de AVROTROS in samenwerking met de EBU een alternatieve uitzending met alle deelnemers. Deze uitzending vindt plaats op zaterdag 16 mei, op het tijdstip dat de finale gepland stond. Rotterdam mag het songfestival in 2021 alsnog organiseren.

Eén keer zag Nederland af van de organisatie:

• 1960: Nederland had zo kort op de organisatie van 1958 geen budget voor een tweede festival waardoor de NTS de organisatie teruggaf, de BBC trad op als vervanger.

Uitbreiding aantal deelnemende landen

Sinds 1993 doen er voor het eerst meerdere landen uit het voormalige 'oostblok' mee aan het festival. Tot dat moment was dat uitsluitend Joegoslavië. Door het uiteenvallen van het voormalige Joegoslavië verschenen dat jaar Kroatië, Bosnië Herzegovina en Slovenië op het podium. Het zou nog lang duren voordat Servië Montenegro (nu 2 aparte staten en deelnemers) zou deelnemen. In 1994 kwamen er meer deelnemers uit het oosten zoals Polen, Hongarije, Rusland, etc. In de huidige tijd zijn bijna alle lidstaten uit het oosten van Europa ook deelnemer van het festival. Liechtenstein heeft nooit deelgenomen en Luxemburg doet sinds 1993 niet meer mee.

Eens in de zoveel tijd ontstaat de discussie of landen als Israël en Turkije wel kunnen deelnemen aan het Europese festival. Om deel te kunnen nemen dient een land actief lid te zijn van de EBU. Dit wordt als criterium gezien en niet de topografische ligging. Hierdoor heeft bijvoorbeeld ook Marokko in 1980 eenmalig deelgenomen, dit kwam ook doordat rivaal Israël in dat jaar niet deelname wegens een Joodse feestdag. In 2015 mag Australië meedoen tijdens de 60e editie. Het songfestival is dan al jaren bijzonder populair 'down under'. Hoewel het aanvankelijk een eenmalige uitnodiging van de EBU betrof is Australië nu vaste deelnemer, met bijdrages die het hoog scoren.

De puntentelling

Juryvoorzitters van de landen geven via een satellietverbinding de punten door, die door de presentatoren in het Frans en Engels herhaald worden. Tot en met 1993 worden de punten via de telefoon doorgegeven, sinds 1994 komt per land de puntengever in beeld. Het huidige puntensysteem van 1 t/m 8, 10 en 12 heeft de EBU gestart in 1975. Tot en met 2006 werd door de puntengever alle punten genoemd tijdens de telling. Door de vele deelnemers aan het festival verschijnen nu de punten 1 t/m 7 automatisch op het scorebord. De punten 8, 10 en 12 worden apart genoemd. Voor vele kijkers is de puntentelling (dat ongeveer een uur duurt) het hoogtepunt van het festival.

Een veelgehoorde kritiek is dat buurlanden elkaar hoge punten toekennen en dat clichéliedjes vaak winnen.

Om aan de kritiek van 'bevriende buren' in relatie met de punten toegemoet te komen heeft de EBU de oude bekende jury's weer gedeeltelijk teruggehaald. Na de gedeeltelijke invoering van televoting door het publiek in 1997 verdwenen de jury's in de jaren daarna feitelijk uit beeld. Alleen wanneer een deelnemend lid geen televoting kon uitvoeren mocht er een jury worden gebruikt. Nederland maakt van televoting gebruik sinds 1998. Uitsluitend in 2000 was dit niet mogelijk door de vuurwerkramp waarbij een 'backup jury' werd gebruikt. Door de storm van kritiek met betrekking tot het 'stemmen op de buren' werd in 2009 het systeem geintroduceerd van 50% jury en 50% televoting. Vanaf 2010 geldt dat zowel voor de halve finales als de finale.

Introductie halve finales

Sinds 2004 bestaat het festival niet meer uit 1 avond per jaar, maar wordt er ook gewerkt met een halve finale (voorronde). Eerst één maar door de hoeveelheid deelnemers zijn er in de week voor de jaarlijkse finale twee halve finales waarbij de beste tien landen (per halve finale) doorgaan naar de finale. Automatisch geplaatst voor de finale is het winnende land van het jaar daarvoor en de zogenaamde 'BIG4' ofwel de grootste geldschieters van het festival namelijk het Verenigd Koninkrijk, Frankrijk, Duitsland en Spanje. Het systeem betekent dat (m.u.v. het winnende land en de grote vier) de overige landen niet jaarlijks verzekerd zijn van een plek in de finale. Nederland weet in 2004 met Re-union de finale te behalen. Van 2005 tot en met 2012 is de Nederlandse bijdrage niet verder gekomen dan de halve finale. In 2013 brengt Anouk hier verandering in. In Zweden behaalt haar nummer "Birds" de 9e plaats in de finale. Het jaar daarop weten ook Ilse DeLange en Waylon als The Common Linnets een finaleplek te veroveren. Met "Calm After The Storm" bereiken ze zelfs een tweede plaats, het beste resultaat voor Nederland sinds 1975. In 2019 wint het nummer van de verder nog onbekende Duncan Laurence het festival, waarmee Nederland voor het eerst in 44 jaar weer een Songfestival mag organiseren.

Populariteit

Het festival is in Scandinavische landen (zoals bijvoorbeeld Noorwegen en Zweden) en vele Oost-Europese landen uitermate populair. Door het succes van de Nederlandse inzendingen is de populariteit van het festival in Nederland de laatste jaren gegroeid. In 2013 was de finale met Anouk met bijna 5 miljoen kijkers het best bekeken programma van dat jaar. Met zo'n 180 miljoen kijkers wereldwijd is het Eurovisie Songfestival een van de grootste tv-producties ter wereld.

Makers

Commentaar Siebe van der Zee (1958), Piet Te Nuyl (1960-1961), Willem Duys (1962-1963, 1974, 1976, 1978-1979, 1983), Ati Dijckmeester (1977), Pim Jacobs (1980-1982), Ivo Niehe (1984), Leo van der Goot (1986), Willem van Beusekom (1988-1990, 1993-1994, 1996-2005), Paul de Leeuw (1995, 2006-2007), Cornald Maas (2004-2010, 2014-heden), Daniël Dekker (2010-2013), Jan Smit (2011-2019, 2022-2023), Jacqueline Govaert (2024-heden)

Puntenuitslag namens Nederland: Marga Bult (1996), Corry Brokken (1997), Conny Vandenbos (1998), Edsilia Rombley (1999, 2015), Marlayne (2000, 2001, 2003), Esther Hart (2004, 2008), Nance (2005), Paul de Leeuw (2006-2007), Yolanthe Cabau van Kasbergen (2009-2010), Mandy Huydts (2011), Viviënne van den Assem (2012), Cornald Maas (2013), Tim Douwsma (2014), Edsilia Rombley (2015), Trijntje Oosterhuis (2016), Douwe Bob (2017), OG3NE (2018), Emma Wortelboer (2019), Romy Monteiro (2021), Jeangu Macrooy (2022), S10 (2023), Nikkie de Jager (2024)

Dirigent Nederlandse inzendingen Fernando Paggi (1956), Dolf van der Linden (1957-1962, 1964-1968, 1970-1971), Eric Robinson (1963), Frans de Kok (1969), Harry van Hoof (1972-1979, 1986, 1988-1990, 1992-1994), Rogier van Otterloo (1980-1982, 1984, 1987), Piet Souer (1983), Dick Bakker (1996-1998)

Edities in Nederland:

Presentator Nederlandse edities: Hannie Lips (1958), Willy Dobbe (1970), Corry Brokken (1976), Hans van Willigenburg (1976, 1980) Marlous Fluitsma (1980), Edsilia Rombley, Chantal Janzen, Jan Smit, Nikkie de Jager (2021)

Locatie AVRO Studio’s Hilversum (1958), RAI Amsterdam (1970), Congresgebouw Den Haag (1976, 1980), Ahoy Rotterdam (2021)

Intervalact Metropole Orkest, gedirigeerd door Dolf van der Linden (1958), De Don Lurio Dansers van Amsterdam (1970), Dutch Swing College Band (1976), Dutch Rhythm Steel & Showband en Lee Jackson Dancers (1980).

Regie Gijs Stappershoef (1958), Theo Ordeman (1970, 1976, 1980), Marc Pos en Marnix Kaart (2021)

Productie Fred Oster (1976, 1980), John Schelfhout (1982), Sietse Bakker, Inge van de Weerd, Emelie Sickinghe en Jessica Stam (2021)

Decor Fokke Duetz (1958), Roland de Groot (1970, 1976, 1980 en in 1984 voor Luxemburg), Florian Wieder (2021)

Deelname namens Nederland

Jetty Paerl – “De vogels van Holland” (1956)

Corry Brokken – “Voorgoed voorbij” (1956)

Corry Brokken – “Net als toen” (1957, winnaar)

Corry Brokken – “Heel de wereld” (1958)

Teddy Scholten – “Een beetje” (1959, winnaar)

Rudi Carrell – “Wat een geluk” (1960)

Greetje Kauffeld – “Wat een dag” (1961)

De Spelbrekers – “Katinka” (1962)

Annie Palmen – “Een speeldoos” (1963)

Anneke Grönloh – “Jij bent mijn leven” (1964)

Conny Vandenbos – “Het is genoeg” (1965)

Milly Scott – “Fernando en Philippo” (1966)

Thérèse Steinmetz – “Ring-dinge” (1967)

Ronnie Tober – “Morgen” (1968)

Lenny Kuhr – “De troubadour” (1969, winnaar)

Hearts of soul – “Waterman” (1970)

Saskia & Serge – “Tijd” (1971)

Sandra & Andres – “Als het om de liefde gaat” (1972)

Ben Cramer – “De oude muzikant” (1973)

Mouth & MacNeal – “I see a star” (1974)

Teach-In – “Ding-a-dong” (1975, winnaar)

Sandra Reemer – “The party’s over” (1976)

Heddy Lester – “De mallemolen” (1977)

Harmony – “’t is O.K.” (1978)

Xandra – “Colorado” (1979)

Maggie MacNeal – “Amsterdam” (1980)

Linda Williams – “Het is een wonder” (1981)

Bill van Dijk – “Jij en ik” (1982)

Bernadette – “Sing me a song” (1983)

Maribelle – “Ik hou van jou” (1984)

Frizzle Sizzle – “Alles heeft ritme” (1986)

Marcha – “Rechtop in de wind” (1987)

Gerard Joling – “Shangri-la” (1988)

Justine Pelmelay – “Blijf zoals je bent” (1989)

Maywood – “Ik will alles met je delen” (1990)

Humphrey Campbell – “Wijs me de weg” (1992)

Ruth Jacott – “Vrede” (1993)

Willeke Alberti – “Waar is de zon” (1994)

Maxine & Franklin Brown – “De eerste keer” (1996)

Mrs. Einstein – “Niemand heeft nog tijd” (1997)

Edsilia Rombley – “Hemel en aarde” (1998)

Marlayne – “One good reason” (1999)

Linda Wagenmakers – “No goodbyes” (2000)

Michelle – “Out on my own” (2001)

Esther Hart – “One more night” (2003)

Re-union – “Without you” (2004)

Glennis Grace – “My impossible dream” (2005)

Treble – "Amambanda" (2006)

Edsilia Rombley – “On top of the world” (2007)

Hind – "Your heart belongs to me" (2008)

De Toppers – "Shine" (2009)

Sieneke Peeters – "Ik ben verliefd, sha-la-lie" (2010)

3JS - "Never alone" (2011)

Joan Franka - "You and me" (2012)

Anouk - "Birds" (2013)

The Common Linnets - "Calm after the storm" (2014)

Trijntje Oosterhuis - "Walk along" (2015)

Douwe Bob - "Slow down" (2016)

OG3NE - "Lights and shadows" (2017)

Waylon - "Outlaw in 'em" (2018)

Duncan Laurence - "Arcade" (2019)

Jeangu Macrooy - "Grow" (2020)

Jeangu Macrooy - "Birth of a new age" (2021)

S10 - De Diepte (2022)

Dion Cooper & Mia Nicolai - Burning daylight (2023)

Joost Klein - Europapa (2024)