Radio Herrijzend Nederland
| Naam | Radio Herrijzend Nederland |
| Oprichting | 3 oktober 1944 |
| Opheffing | 19 januari 1946 |
| Medewerkers | Joop Acda, Henk van den Broek, Sjoerd de Vrije, Gabri de Wagt, Frits Thors, Kees Middelhoff, Karel Nort, Netty Rosenfeld, Arie Kleijwegt, Fred Knol, Joop Landré, Max Dendermonde, Philip Bloemendal, George Sluizer |
| Omroep Status | zender van het Militair Gezag |
| Aanvullende informatie | Radio Herrijzend Nederland in jaartallen |
Radio Herrijzend Nederland
Na de bevrijding van het zuiden van Nederland in september en oktober van 1944, start de radio-omroep Radio Herrijzend Nederland met de uitzendingen vanuit de Brabantse stad Eindhoven. De doelstelling van de omroep is om het bevrijde deel van Nederland van ‘het echte’ nieuws te voorzien, dat vrij is van Duitse propaganda. Tevens is er de intentie de luisteraars in de nog bezette delen van het land moed in te spreken.
Philips
Op 19 september 1944, vlak na het nieuws over de bevrijding van het zuiden van Nederland, reist voorman van Radio Oranje, Henk van den Broek, af naar het bevrijde Eindhoven om daar een nieuwe radiozender op te starten. Het elektronicabedrijf Philips heeft al tijdens de oorlog in het geheim gewerkt aan het bouwen van een radiozender en verleent alle medewerking aan het plan voor een nationale zender.
Niet alleen heeft Philips de technische kennis en apparatuur in huis om mee te werken aan de zender, ook zijn veel van de medewerkers voor de nieuwe omroep afkomstig uit Philips-kringen. Zo is Joop Landré, die aangesteld wordt als chef nieuwsdienst bij Radio Herrijzend Nederland, eerder werkzaam geweest als voorlichter bij Philips. Ook Gabri de Wagt en Arie Kleijwegt, die de eerste redacteur van Herrijzend Nederland wordt, zijn voormalig Philips-medewerkers. Karel Nort, die voorheen omroeper bij de AVRO is geweest, vertrekt uit Hilversum wanneer de Duitsers daar het omroepbestel hebben overgenomen; ook hij is in 1943 bij Philips aan de slag gegaan. Zangeres en omroepster Netty Rosenfeld is een van de weinige vrouwelijke medewerkers van de nieuwe zender.
Op maandag 2 oktober 1944 is de allereerste proefuitzending van Radio Herrijzend Nederland, op golflengte 420 meter. De volgende dag zou de eerste dag zijn waarop een volledig programma wordt uitgezonden. De belangrijkste doelstellingen van de zender is het publiek te informeren en te bemoedigen.
Nieuws, Actualiteiten en Religie
Naast actualiteiten en beschouwingen op het nieuws, zou er voor de muziek een belangrijke rol weggelegd zijn. In eerste instantie blijkt dit echter een probleem; de platencollectie van Philips is bij lange na niet groot genoeg om een aantal uitzendingen te vullen, bovendien zijn de platen van slechte kwaliteit. Tot genoegen van de medewerkers van Radio Herrijzend Nederland willen de Eindhovenaren zelf wel een steentje bijdragen en worden er ruim 2500 grammofoonplaten verzameld. Ook worden er speciale godsdienstige uitzendingen verzorgd, met zowel katholieke als protestante bijdragen.
Hoewel Radio Herrijzend Nederland vanuit het bevrijde gebied opereert, staat de zender toch onder toezicht. Het Nederlandse Militair Gezag controleert de inhoud van alle uitzendingen. Omdat de vijand nog niet helemaal verslagen is, kan een radiobericht bepaalde zaken verraden waar de bezetter voordeel aan zou hebben. Zo zijn berichten over bijvoorbeeld het weer niet geoorloofd; de vijand luistert immers mee en kan zijn strategieën daarop aanpassen. Om bepaalde boodschappen toch over te kunnen brengen aan verzetstrijders en bewoners in de bezette gebieden maakt de omroep gebruik van gecodeerde berichten zoals “de halve peer is rijp”of “de melk kookt over.” In het begin van 1945 telt de zender 120 medewerkers.
Bevrijding
Wanneer op zaterdag 5 mei 1945 de capitulatie van de Duisters in heel Nederland bekend wordt, is het voor de medewerkers van Radio Herrijzend Nederland nog de vraag wat er na de bevrijding met de zender gaat gebeuren. Het hoofd van het Militair Gezag heeft in de eerste plaats besloten dat Radio Herrijzend Nederland na de bevrijding onmiddellijk uit de lucht gehaald zou worden. Een afdelingschef moet daarna zo snel mogelijk naar Hilversum afreizen om overleg te plegen met de omroepen over wanneer de uitzendingen weer worden hervat. De naam ‘Herrijzend Nederland’ zou in de eerste plaats gewoon blijven bestaan. De omroepbazen, die inmiddels weer naar Hilversum zijn teruggekeerd, zitten echter niet te wachten op versterking vanuit Eindhoven. De medewerker van Radio Herrijzend Nederland die op 8 mei 1945 in Hilversum bij de omroeporganisaties aanklopt om te overleggen, wordt meteen weggestuurd. Op aandringen van het Militair Gezag moeten de omroepbazen toch de studio’s verlaten, zodat Herrijzend Nederland haar uitzendingen kan voortzetten. De volgende dag keurt de minister-president Gerbrandy het optreden van het Militair Gezag in Hilversum af en kunnen de omroepbazen toch weer hun studio’s in Hilversum in gebruik nemen, om de uitzendingen gezamenlijk te verzorgen.
Radio Omroep in Overgangstijd
De Federatie van Omroepverenigingen verandert echter in de ‘Commissie voor de Radio-Omroep’, die voortaan onder de eindverantwoordelijkheid van de minister van Binnenlandse Zaken staat. De oude rechten van de verschillende omroepen worden in dit nieuwe omroepbestel ingeperkt. Ondertussen gaan de uitzendingen van Herrijzend Nederland vanuit Eindhoven door. Voordat de Commissie voor de Radio-Omroep aan haar uitzendingen kan beginnen, moeten alle medewerkers door een zuiveringscommissie beoordeeld worden. Omdat dit nogal wat voeten in de aarde heeft, moet radio Herrijzend Nederland tot die tijd de uitzendingen verzorgen en verhuist de omroep begin juli 1945 van Eindhoven naar Hilversum.
De omroepverenigingen zijn op zijn zachtst gezegd ontevreden over de nieuwkomers. Bovendien wordt de datum waarop de Commissie aan haar uitzendingen kan beginnen steeds uitgesteld. Van uitstel komt afstel: uiteindelijk blijven de uitzendingen van de Commissie voor de Radio-Omroep helemaal uit. Het nieuwe kabinet Schermerhorn-Drees, dat op 24 juni 1945 zijn intrede in de Hofstad doet, besluit dat er een nieuw radiobestel moet komen. De regeringsleiders roepen de tijdelijke Stichting Radio Nederland in den Overgangstijd in het leven, waarvan het bestuur bestaat uit vijf bestuursleden uit de vier verschillende omroepen en een aantal vertegenwoordigers van verschillende maatschappelijke, politieke en religieuze organisaties. Uiteindelijk zal de Stichting Radio Nederland in den Overgangstijd haar eerste uitzending verzorgen op zondag 20 januari 1946. De laatste uitzending van Radio Herrijzend Nederland vindt plaats op zaterdag 19 januari 1946; haar Werelduitzendingen gaan verder als Wereldomroep.
Makers
Joop Acda, Henk van den Broek, Sjoerd de Vrije, Gabri de Wagt, Frits Thors, Karel Nort, Netty Rosenfeld, Arie Kleijwegt, Fred Knol, Joop Landré, Max Dendermonde en Philip Bloemendal.
