Potentiometer

In de elektrotechniek is de potentiometer een onmisbaar onderdeel. Iedereen heeft er wel mee te maken. Zo is de volumeknop van de radio of televisie een potentiometer.

Meestal is hij geconstrueerd als een cirkelvormig stukje weerstandsmateriaal waarover een glijcontact bewogen kan woorden. De weerstand tussen de einden van het weerstandsmateriaal bedraagt bijvoorbeeld 150.000 ohm, ook geschreven als 150 kilo-ohm, 150 K. Het asje waaraan gedraaid kan worden is verbonden met het glijcontact dat door de draaiing van het asje over het weerstandsmateriaal, koolstof, schuift. De weerstand tussen dit glijcontact, de loper, en de uiteinden is op deze wijze instelbaar. Bevindt de loper zich aan het begin van de baan dan is de weerstand tussen dat begin en de loper 0 ohm terwijl de weerstand tussen het andere eind en de loper 150.000 ohm is. Wanneer de loper verschuift verandert de weerstand tussen de uiteinden en de loper mee. Vandaar de term variabele weerstand.

Een andere uitvoering van de potentiometer is de schuifweerstand. Het weerstandsmateriaal is een recht strookje waarover een loper wordt geschoven van de ene naar de andere kant. Het resultaat is hetzelfde. In, meestal, oudere radio's kan het gebeuren dat er gekraak te horen is wanneer men het volume verandert. Dan is de koolstofbaan verontreinigd en dit verstoort het contact tussen de loper en de koolstofbaan. Door met uitgeschakelde radio de volumeknop een aantal keren helemaal naar rechts en weer naar links te draaien kan worden geprobeerd het vuil weg te schuiven. Schoonmaken met een spuitje contactspray wil nog wel eens helpen. Blazen met lucht soms ook. Als deze maatregelen niet helpen het gekraak te verwijderen moet de potentiometer worden vervangen door een goedwerkend exemplaar. Ook in veel auto's zit een dergelijke voorziening. Bijvoorbeeld om de dashboardverlichting te verzwakken of juist helderder te maken. Ook in de benzinetank zit een speciaal voor dit doel geconstrueerde variabele weerstand, bevestigd aan de vlotter. De weerstand verandert van waarde naarmate het niveau in de tank verandert. Hij is gekoppeld aan de meter in het dashboard, de benzinemeter. Op deze wijze kan worden afgelezen hoeveel stroom er door gaat, een aanwijzing voor de hoeveelheid aanwezige brandstof.