Lampkoeling

Naam	watergekoelde zendbuis
Vervaardigd door	onbekend
In gebruik vanaf	jaren 20
In gebruik tot
Gewicht
Trivia	een stap in de ontwikkeling van groot vermogenbuizen
Beeld en Geluid archiefnummer	8782 CM

Waar energie wordt gebruikt komt warmte vrij. Wanneer men aan het begin van de twintigste eeuw radiotoestellen maakt met lampen of buizen, gaat men op zoek naar manieren om de overtollige warmte op een veilige en doeltreffende manier af te voeren. Dat kan door er lucht langs te blazen of door het gebruik van water. Nu zijn water en elektriciteit geen vrienden dus het water dat voor de koeling gebruikt wordt mag onder geen beding in aanraking komen met onderdelen waar stroom door gaat. Het hier beschreven object is een experimentele zendlamp van zestig à zeventig centimeter hoog. Het is een zendtriode, die gebruik maakt van verdamping van water om de warmte af te voeren. Het gebruikte koelprincipe mag primitief lijken, de constructie is opvallend.

In een ronde glazen bol zijn de componenten van de zendlamp bevestigd. Deze voeren allemaal elektrische spanning. Bovenop deze bol is een metalen pijpje aangebracht dat door het glas heen reikt tot in de anode van de lamp. Daar wordt door een gloeidraad hitte opgewekt die de lamp laat doen wat hij doen moet, een elektronenstroom opwekken. De onderzijde van het pijpje is dicht, de bovenzijde zit aan een waterreservoir dat van bovenaf kan worden bijgevuld. Het principe is dat door de hitte die in de lamp wordt opgewekt het water gaat koken en verdampen. De warmte die daarvoor nodig is komt dus uit de lamp. Het reservoir wordt voor ¾ deel gevuld met ongeveer 400 ml water. Wanneer de lamp een vermogen van 100 Watt gebruikt zal het water na ongeveer twee en een half uur verdampt zijn.

Het bijzondere aan de constructie is de afdichting die bestaat tussen het metalen buisje en het glas van de lamp. Die afdichting moet absoluut dicht zijn want in de lamp heerst een vacuüm. Er mag geen lucht in de lampbol komen omdat de zuurstof in de lucht de tere draden daarin zou verbranden. Ook mag het glas niet breken door uitzetting van het metaal. De toevallige ontdekking dat het metaal chroomijzer en glas een zeer hechte en solide verbinding kunnen aangaan maakte de constructie van deze watergekoelde zendlamp mogelijk. Veel omroepzenders maken later gebruik van watergekoelde zendbuizen voor grote vermogens. De hier beschreven experimentele zendbuis heeft deze ontwikkeling in gang gezet.