Luidspreker

De luidspreker, zo zegt de naam al, spreekt luid. Om dat te kunnen doen zijn minimaal vier dingen nodig: lucht, magneet, spoel en elektriciteit. De luidspreker is in wezen niet meer dan een membraam dat lucht in beweging brengt. Geluid is wat onze oren van die luchtbewegingen maken.

Hoe werkt het?

Luidsprekers worden vooral gebruikt in radio's, televisie, weergave van opgenomen geluiden en bij grote evenementen waar veel mensen tegelijk moeten worden bereikt. Een van de eerste luidsprekers die hier toe in staat zijn geweest is de magnavox. Uit een versterker komt een elektrisch signaal dat via een draad naar de luidspreker wordt gevoerd. In de luidspreker bevindt zich een spoel van dun gewonden koperdraad. Deze spoel omhult een krachtige magneet. Aan de spoel zit het smalle deel van een konus van een stijf materiaal, karton of kunststof. Het wijde deel van de konus is met een flexibel materiaal aan een metalen frame bevestigd. Door deze manier van bevestigen kan de konus naar voren en naar achteren bewegen.

Doordat de spoel om de magneet is bevestigd bevindt deze zich in een veld van magnetische krachtlijnen. De eerste magneten waren elektromagneten, door in een spoel een stroom te laten lopen ontstaat een sterk magnetisch veld. Philips slaagt er later in om op basis van speciale metaallegeringen voldoend sterke permanente magneten te maken.

Zolang er geen signaal in de spoel aanwezig is beweegt de spoel en dus ook de konus niet. Er komt geen geluid uit de luidspreker. Wanneer de versterker wel stroom door de draad naar de luidspreker stuurt, ontwikkelt zich in de spoel een magnetisch veld. Het veld van de spoel en de magneet botsen als het ware tegen elkaar. Door de wisselingen van de elektrische stroom bewegen de spoel en de konus zich in het ritme van dit wisselende magnetische veld. De variatie van de stroom die door de versterker geleverd wordt is de elektrische versie van het geluid dat aan de versterker wordt toegevoerd. De konus van de luidspreker beweegt zich in het ritme van het geluid dat eerder is opgenomen of via een microfoon wordt geregistreerd. Hierdoor gaat de lucht bij de luidspreker trillen en is weer hoorbaar. Een heel ander type luidspreker is de electrostatische luidspreker.

woofers en tweeters

De luidspreker is er in veel uitvoeringen. Van kleintjes, zoals in een gehoorapparaat, koptelefoon of draagbare radio tot super speakers die op muziekfestivals gebruikt worden. Men klassificeert ze naar vermogen. Van een watt tot enkele honderden watts muziekvermogen. Er zijn luidsprekers die speciaal gemaakt zijn voor heel hoge tonen, de tweeters, voor laag en middentonen zijn luidsprekers van een kleiner formaat aanwezig. In de doorsnee radio zit slechts één luidspreker. Wil men betere geluidsweergave dan wordt voor elk frequentiegebied, hoog, midden en laag een aparte luidspreker in een aparte kast gebouwd. Bij stereo zijn dan twee luidsprekerkasten aanwezig. Voor lage tonen is veel energie nodig, daarom zijn basluidsprekers, de woofers, altijd veel groter dan de tweeters.

vormgeving

In de begintijd is de uitvoering van de luidsprekers sterk gebonden aan de technische voorwaarden. Het zijn vaak grote, en niet altijd mooie vormen die behoorlijk opvallen in het toenmalige interieur van de meeste huizen. Het duurt dan ook niet lang voor men op zoek gaat naar een esthetisch mooier ontwerp, zonder de functionaliteit geweld aan te doen. In 1928 publiceert het blad Radio Wereld een advertentie van het bedrijf Sarcos voor een bijzonder type luidspreker. Het betreft een luidspreker die is uitgevoerd als een schilderij dat men aan de muur kan hangen. In grote bewoordingen prijst men het ontwerp aan als een soort revolutionair ontwerp, wat het in die dagen wellicht ook is: “In alle landen speurt men een pogen den spreker los te maken van de onwezenlijke, starre vormen hem door de techniek opgedrongen. Na ongeloofelijke moeilijkheden te hebben overwonnen presenteert Sarcos zijn meesterstuk. De Magnafoon is een schilderstuk: het op zichzelf staand product van een scheppend kunstenaar”. De advertentie besluit met: “Zowel in aesthetisch als acoustisch opzicht overvleugelt de MAGNAFOON al ’t bestaande; zijn prijs bedraagt f 96,-". Waarvan akte.