Ultraphon

Ultraphon 'potkachel'-grammofoon (bron: Fotoarchief Beeld en Geluid)

Ultraphon 'potkachel'-grammofoon (bron: Fotoarchief Beeld en Geluid)

Profiel

Naam = Ultraphon

Vervaardigd door = Nederlands-Duitse onderneming Ultraphon

Functie = platenspeler

In gebruik vanaf = begin jaren twintig 20e eeuw

In gebruik tot = eind jaren twintig 20e eeuw

Beeld en Geluid archiefnummer = BG0132410_01 (voorkant) en BG0132410_10 (zijkant)

Deelonderwerp

Het lijkt op een potkachel of pedaalemmer, maar is een exclusieve 78-toerengrammofoon van de Duits-Nederlandse fabrikant Ultraphon.

Binnenwerk

Toonarmen (bron: Holger Ellgaard via Creative Commons-licentie)

Naast het draaiplateau bevinden zich twee toonarmen met ieder een eigen hoornluidspreker, een vinding van Heinrich Küchenmeister uit Berlijn. Hij wilde een ruimtelijker en warmer geluid creeëren

ook wel pseudo-stereofonie genoemd. Beide toonarmen worden in dezelfde platengroef geplaatst waardoor er naast het geluid van toonarm 1 ook geluid wordt voortgebracht door toonarm 2 dat 1/100 seconde naijlt op het geluid van de eerste toonarm. Zodoende straalt er verrijkt geluid uit de openingen van de “potkachel”.

Deze zwaar gepatenteerde - de Ultraphon mocht alleen in Duitsland worden verkocht - peperdure grammofoon was alleen bestemd voor de happy few in de samenleving van toen. Doordat beroemdheden als dirigent Wilhelm Mengelberg e.a. de Ultraphon aanprijzen, wordt deze merkwaardige doch goed spelende constructie onder de grammofoons toch nog frequent aangeschaft. De eerste serie Ultraphons is uitgerust met een veermotor en moet worden aangeslingerd. Latere versies hebben een ingebouwde elektromotor.

Hoe klinkt de Ultraphon? Klik hier

Voor meer platenspelers zie: Thorens Excelda en Mikifoon